Ảnh minh Họa. Nguồn Internet

Việc các phương tiện công cộng được trang bị những hàng ghế với chữ "priority" (ưu tiên) là điều đã quá thường thấy. Đó là những chiếc ghế được hiểu là ưu tiên cho người khuyết tật, bà bầu, người già và trẻ em (ít nhất là tại Việt Nam và một số quốc gia khác trên thế giới).

Ý nghĩa thực sự của ghế ưu tiên là gì?

Theo định nghĩa chung, ghế ưu tiên là những chiếc ghế được thiết kế riêng bởi các nhà vận hành phương tiện giao thông công cộng (xe bus, sân bay, tàu điện...) với mục đích để người già, người tàn tật, phụ nữ mang thai và người bị thương có thể sử dụng phương tiện một cách thuận tiện và thoải mái như người bình thường.

Với định nghĩa như vậy, những đối tượng có thể tiếp cận chiếc ghế này rõ ràng là người già, phụ nữ mang thai, người tàn tật hoặc thương tật. Tuy nhiên trên thực tế, không có bất kỳ quy định nào cấm người bình thường ngồi vào chiếc ghế này, dù đa số các trường hợp ai ngồi vào sẽ cần phải nhường lại cho người thực sự cần.

Những chiếc ghế ưu tiên này ban đầu xuất hiện ở Bắc Âu, với mục đích cuối cùng là mang đến một môi trường lý tưởng và công bằng cho tất cả mọi người. Qua thời gian, ý tưởng này lan tỏa đến các nước châu Á, như Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc) - những nơi có nền văn hóa xem trọng tính lịch sự và sự tôn trọng dành cho người lớn tuổi. Các quốc gia như Úc, Malaysia và Singapore cũng có văn hóa tương tự.

Theo VTC News, mới đây, tại Việt Nam, một tài khoản có tên Trần T.N. đăng tải chùm ảnh mình chụp tại sân bay kèm theo lời chia sẻ: “Có thể mọi người thấy thế là bình thường nhưng thực sự em cảm thấy không thể chấp nhận được. Có thể có người không biết và không nhận ra nhưng mà đó là ghế ưu tiên, dành cho những người đặc biệt như khuyết tật, mang bầu, người già yếu bệnh tật.

Hình ảnh được một tài khoản có tên Trần T.N đăng tải tại sân bay.

Lần nào đi ra sân bay em cũng nhìn thấy hình ảnh này. Thật sự rất buồn, và lần nào cũng chỉ người Việt mình ngồi chứ chỗ đó chưa bao giờ em thấy một người nước ngoài nào ngồi hết. Lúc nào nhìn thấy cũng nhắc nhưng người ta lại nhìn em bằng ánh kiểu như em nhiều chuyện. Thực sự đến bao giờ em mới không phải thấy những hình ảnh như thế này?”.

Các hình ảnh Trần T.N. đăng tải cho thấy nhiều người bình thường, trẻ khỏe ngồi trên ghế ưu tiên tại khu vực chờ lên máy bay.

Bài đăng này nhanh chóng nhận được hàng nghìn lượt tương tác. Không ít người đồng tình với tác giả và phê bình ý thức của những người không phải đối tượng đặc biệt nhưng vẫn ngồi ghế ưu tiên, cho rằng như vậy là kém văn minh.

Tuy nhiên, rất nhiều người cho rằng tác giả phản ứng thái quá, chuyện không đáng phải lên án gay gắt như vậy, và việc ngồi ghế ưu tiên trong nhiều trường hợp là không sai.

Sự khác biệt trong văn hóa và tranh cãi không hồi kết

Những chiếc ghế ưu tiên thực chất cũng gây ra rất nhiều tranh cãi, về việc ai là người được dùng nó. Chẳng hạn như luồng ý kiến cho rằng chỉ những người cần mới được ngồi vào chiếc ghế này. Ngay cả khi tàu đã kín người, các ghế ưu tiên vẫn phải được để trống, dành cho đối tượng thực sự được ưu tiên.

Đây là tình huống khá phổ biến tại Đài Loan và Hong Kong (Trung Quốc). Đa số giới trẻ sẽ không muốn ngồi vào chúng, bởi họ sợ sẽ bị đánh giá về mặt đạo đức, thậm chí có thể trở thành đối tượng bị "cyberbully" - bắt nạt trực tuyến (do người khác chụp ảnh đăng lên mạng kèm theo những tình tiết thêm mắm dặm muối để câu chuyện đi quá xa).

Tuy nhiên về mặt bản chất, ghế ưu tiên vốn được thiết kế để ủng hộ việc nhường ghế cho người cần. Nếu không có người thực sự cần, ai cũng có thể ngồi vào đó. Trong một cuộc khảo sát trên trang Travel Stack Exchange (Anh), đa số cũng cho rằng đó chỉ là ghế ưu tiên, không phải ghế "chỉ dành cho" một số đối tượng. Nếu không có ai cần thì bạn có thể ngồi, bởi về cơ bản thì đó vẫn là tư thế đảm bảo an toàn nhất khi đang di chuyển.

Câu chuyện về ghế ưu tiên cũng có sự khác biệt tùy từng nền văn hóa. Tại Úc, nếu bạn là người bình thường và từ chối nhường lại ghế cho đối tượng được ưu tiên khi được yêu cầu, bạn có thể bị phạt tiền lên tới 147 đô Úc (khoảng 2,5 triệu đồng tiền Việt). Tại Hàn Quốc, văn hóa của họ đặc biệt xem trọng chuyện dành chiếc ghế này cho người già, bởi ngay cả khi tàu hoặc xe bus đã chật kín, hàng ghế này vẫn sẽ được bỏ trống. Còn tại Anh, cụm từ "ưu tiên" được định nghĩa phải luôn trong trạng thái sẵn sàng để nhường lại nó. Nghĩa là khi không có ai cần, bạn sẽ được sử dụng nó tùy ý.